Mardin’in Savur ilçesinde, ana dili Arapça olan orta gelirli bir çiftçi ailesinin sekiz çocuğundan yedincisi olarak dünyaya geldi. Anne-babasının okuma yazma bilmediğini söyleyen sançar “Ancak eğitimin önemini biliyorlardı ve çocuklarının tününün eğitim alması için ellerinden geleni yaptılar” diyor. İlk eğitimini Mardin’de tamamladı. İyi bir öğrenci olmasının yanı sıra lise futbol takımında kalecilik de yaptı ve Genç Milli Futbol takımı denemelerine çağrıldı ancak yüksek öğrenimine devam etmek üzere futbolcu olmaktan vazgeçerek İstanbul'a gitti. 1963’te girdiği İstanbul Tıp Fakültesi’ni 1969’da bitirdikten sonra Savur’da iki yıl sağlık ocağında hekimlik yaptı. Daha sonra Dallas’a giderek Dallas Texas Üniversitende moleküler biyoloji dalında doktora yaptı. Yale Üniversitesi’nde DNA onarımı dalında doçentlik tezini tamamladı. Daha sonra DNA onarımı, hücre dizilimi, kanser tedavisi ve biyolojik saat üzerinde çalışmalarını sürdürdü. 415 bilimsel makale ve 33 kitap yayınladı. Kendisi gibi biyokimya profesörü ve öğretim üyesi olan Gwen Boles Sancar ile evlidir. Eşiyle birlikte ABD’de okuyan Türk öğrencilerine yardım etmek ve Türkiye-Amerika ilişkilerini geliştirmek amacıyla Aziz&Gwen Sancar Vakfı’nı kurmuştur. Vakfın ABD’nin Kuzey Carolina eyaletinde “Carolina Türk Evi” isimli bir öğrenci misafirhanesi de bulunmaktadır.
Hücrelerin hasar gören DNA’ları nasıl onardığını ve genetik
bilgisini nasıl koruduğunu haritalandıran araştırmaları sayesinde 2015 Nobel
Kimya Ödülü’nü kazandı. Ödüle ABD’li Paul Madrich ve İsveçli Tomas Lindahl ile
birlikte layık görülen Sancar daha önce de kanser tedavisinde sirkadiyen saaat
kullanımıyla ödüller almıştı. Aziz Sancar, Nobel Ödülü alan ikinci Türk
vatandaşı, bilim alanında bu ödülü alan ilk Türk vatandaşıdır. Nobel ödülünü
alan ilk Türk vatandaşı Orhan Pamuk, Sancar gibi İstanbul Üniversitesi mezunu
olması ile beraber, ödülünü edebiyat alanında almıştır.
Aziz Sancar 2016 yılında yaptığı bir açıklamada 5 TL üzerinde yer alan DNA sarmalının yönünün hatalı olduğunu, bunu Merkez Bankası’na ilettiğini, ancak hatanın düzeltilmediğini söylemiştir. Sancar, ''Beni ödüle götüren, Atatürk’ün ve Türkiye Cumhuriyeti'nin yaptığı eğitim devrimidir. Dolayısıyla bu ödülün sahibi, Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden Anıtkabir Müzesi'dir.'' diyerek Nobel Ödülü ile madalya ve sertifikasını Anıtkabir'e teslim etmiştir. Ödül, Anıtkabir'deki Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi'nde kendisine ayrılan özel alanda sergilenmektedir.
Ödülleri ve başarıları
ABD Ulusal Bilim Vakfı Genç Araştırmacı Ödülü (1984)
Amerikan Fotobiyoloji Derneği (American Society for
Photobiology) Ödülü (1990)
ABD Ulusal Sağlık Enstitüsü (National Institutes of
Health) Ödülü (1995)
TÜBİTAK Bilim Ödülü (1997)
ABD Fen ve Sosyal Bilimler Akademisi (American
Academy of Arts and Sciences) Ödülü
(2004)
ABD Ulusal Bilimler Akademisi üyesi (2005)
TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) üyesi (2006)
Vehbi Koç Ödülü (2007)
Nobel Kimya Ödülü (2015)
"Türk Dünyasının Kültür Elçisi" Unvanı
(2025)
Hazırlayan
Iğdır Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Öğrencisi
Eylem DEMİR
Kaynak:
https://tr.wikipedia.org/wiki/Aziz_Sancar